Co to jest PN?
Norma to dokument przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną, ustalający zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie.
Za opracowanie Polskich Norm są odpowiedzialne Organy Techniczne (OT): Komitety Techniczne, Komitety Zadaniowe i Rady Sektorowe. Działalność OT wynika z podstawowej zasady normalizacji dobrowolnej – normy tworzą zainteresowani na własne potrzeby i z własnych środków.
Zgodnie z ustawą o normalizacji, wewnętrznymi przepisami PKN i zasadami obowiązującymi w normalizacji europejskiej i międzynarodowej, Organy Techniczne mogą opracowywać także inne dokumenty o niższym statusie niż norma, takie jak specyfikacje techniczne, raporty techniczne, przewodniki itp., a także wprowadzać do krajowego systemu takie dokumenty opracowane w ramach europejskich i międzynarodowych organizacji normalizacyjnych.
PKN nie ma wpływu na treść norm, nadzoruje jedynie zgodność procesów opracowywania norm z przepisami wewnętrznymi PKN. Wnioski o ingerencję PKN w treść merytoryczną Polskich Norm i ich projektów oraz w sprawy dotyczące stanowiska Polski w pracach normalizacyjnych europejskich i międzynarodowych organizacji normalizacyjnych są bezskuteczne.
PKN jest właścicielem praw autorskich zarówno do Polskich Norm opracowanych na potrzeby krajowe, jak i do Norm Międzynarodowych i Europejskich opracowywanych odpowiednio przez komitety międzynarodowych i europejskich organizacji normalizacyjnych.
Norma jest dokumentem:
- opisującym sprawdzony stan wiedzy technicznej, świadczącym o jego aktualnym poziomie (światowym, regionalnym, krajowym) w danej dziedzinie;
- przeznaczonym do dobrowolnego stosowania;
- służącym ułatwieniu i uproszczeniu przepływu towarów i usług pomiędzy rynkami;
- mogącym stanowić podstawę porozumienia sfery gospodarczej, rządowej i społecznej w spełnieniu określonych warunków bezpieczeństwa i jakości wyrobów i usług;
- chronionym prawem autorskim, tak jak filmy, muzyka, programy komputerowe lub utwory literackie;
- niebędącym informacją publiczną (czytaj więcej na ten temat).
Norma jest narzędziem ułatwiającym:
- wytwarzanie dóbr;
- świadczenie usług;
- zarządzanie;
- współdziałanie systemów.
Od 1994 roku w Polsce istnieje tylko jeden dokument o randze normy krajowej – Polska Norma (PN). Wyłączne prawo do nadawania dokumentom statusu Polskiej Normy przysługuje PKN. Nadanie dokumentowi statusu Polskiej Normy (zatwierdzenie) oznacza, że dokument opracowano zgodnie z zasadami normalizacji dobrowolnej. Zatwierdzenie projektu przez PKN jest formalnym stwierdzeniem zachowania zgodności procedur i nadaniem projektowi statusu normy krajowej.
Do 31 grudnia 1993 roku stosowanie Polskich Norm było obowiązkowe i pełniły one rolę przepisów. Nieprzestrzeganie postanowień PN było naruszeniem prawa. Od 1 stycznia 1994 roku stosowanie PN jest dobrowolne, przy czym do 31 grudnia 2002 istniała możliwość, przez właściwych ministrów i w pewnych przypadkach, nakładania obowiązku stosowania PN.
Od 1 stycznia 2003 stosowanie PN jest dobrowolne (Ustawa o normalizacji, Rozdział 3, Art. 5, pkt 3).
Przywoływanie PN w rozporządzeniach ministrów nie skutkuje nałożeniem obowiązku stosowania PN, ponieważ jest to niezgodne z regułami legislacyjnymi - akt prawny niższego rzędu nie może zmieniać postanowień aktu wyższego rzędu.
Od chwili podpisania układu akcesyjnego z UE, Polski Komitet Normalizacyjny zajmuje się przede wszystkim wprowadzaniem do zbioru PN Norm Europejskich, które są ważnym elementem harmonizującym jednolity rynek europejski. Harmonizacja polskiego systemu norm technicznych była w procesie akcesyjnym jednym z najważniejszych warunków do spełnienia.
Normy Europejskie nie są powszechnie dostępne (nie można kupić Normy Europejskiej), są natomiast dostępne w implementacjach krajowych. W każdym kraju członkowskim UE i EFTA teksty norm krajowych wprowadzających Normy Europejskie są takie same. Ma to ogromne znaczenie przy swobodnym przepływie towarów na rynku europejskim.
Polska Norma wprowadzająca Normę Europejską ma oznaczenie PN-EN.
Szczególną rolę w normalizacji europejskiej pełnią Europejskie Normy zharmonizowane. W Polsce pokutuje błędne przekonanie o tym, że ich stosowanie na terenie UE jest obowiązkowe. Europejskie Normy zharmonizowane wspomagają legislację w ramach tzw. Nowego Podejścia, ale ich stosowanie jest dobrowolne.
W obszarach nieobjętych normalizacją europejską PKN wprowadza normy identyczne z normami międzynarodowymi. Te normy mają odpowiednio oznaczenie PN-ISO i PN-IEC.